Een onderzoek van: Vincent Hoogerheide, Margot van Wermeskerken, Sofie M. M. Loyens en Tamara van Gog

Inleiding
Online leren van modelvoorbeelden is een effectieve manier voor het leren van vaardigheden en kan het vertrouwen van studenten in taakuitvoering vergroten. In dit artikel demonstreert een model hoe een taak volbracht moet worden in een instructievideo. De vraag die centraal staat is: maakt het uit wie het model in de video is? Volgens de gedachte van “model-observer similarity” (MOS) hypothese zou een student gemakkelijker leren van een model waarin zij zichzelf herkennen, zoals een model van ongeveer gelijke leeftijd. Studenten zouden volgens deze hypothese zich dan meer herkennen in de uitkomsten en meer vertrouwen hebben dat zij dit ook zelf kunnen uitvoeren.

Leeftijd van het model
In het onderzoek van Hoogerheide en anderen wordt gekeken naar de leeftijd van het model. Eerder onderzoek in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs laat gemengde resultaten zien in de effectiviteit van leren van modellen die in leeftijd vergelijkbaar zijn ten opzichte van volwassen modellen. Een beperking van deze onderzoeken is vaak dat de aard van de instructie verschillend is voor deze rolmodellen. Er kunnen dus geen algemene uitspraken gedaan worden over welk model het meest geschikt is.

Afbeelding. De volwassenrolmodellen en studentrolmodellen in dit onderzoek

Aanpak
Hoogerheide en anderen hebben de instructie van de modellen in hun video’s expliciet gelijk gehouden. Leerlingen hebben videovoorbeelden gezien met een model van eigen leeftijd of een volwassen model (leeftijdsmanipulatie). Dit model introduceerde zich voor de leerfase in een introductievideo als iemand met veel expertise op het gebied van natuurkunde (hoge expertise) of weinig expertise op het gebied van natuurkunde (lage expertise). Het ging alleen om waargenomen expertise, de video’s waren voor alle leerlingen hetzelfde (afgezien van de leeftijd van het model).

Wat blijkt?
Vijftienjarigen zonder enige voorkennis op het onderwerp (in dit geval elektrische schakelingen) ervaren minder moeite en leren meer van volwassen rolmodellen dan van leeftijdsgenoten. Deze uitkomst staat dus haaks op de MOS-hypothese. Studenten geven aan dat zij de instructie van het volwassen model beter vonden, hoewel de instructietekst van het studentrolmodel gelijk was. Het zelfvertrouwen van studenten in de taak wordt niet beïnvloed door de leeftijd van het rolmodel of de vooraf genoemde expertise van het rolmodel. De studenten lijken voor deze taak dus meer ervaring toe te schrijven aan het volwassen model en deze serieuzer te nemen.

Concluderend
Het model in instructievideo’s hoeft  dus niet vergelijkbaar te zijn met de doelgroep van studenten. Een leuk vervolgonderzoek dat de auteurs hebben gedaan is naar het leren van jongens en meisjes door mannelijke of vrouwelijke modellen (Hoogerheide, Van Wermeskerken, Van Nassau, & Van Gog, in press). Hier blijkt geen verschil te zijn in leereffect. Het blijft nog de vraag waarom volwassenen leiden tot meer leren dan leeftijdsgenoten. De auteurs denken dat adolescenten (onbewust) meer expertise toeschrijven aan volwassenen als het gaat om complexe taken en daardoor meer aandacht geven aan een voorbeeld met een volwassen model. Het advies lijkt dus te zijn dat studenten het meest leren van een rolmodel waarbij studenten het gevoel hebben dat zij ervaring hebben met het vakgebied.

Referentie:

Hoogerheide, V., Van Wermeskerken, M., Loyens, S. M. M.  & Van Gog, T. (2016). Learning from video modeling examples: Content kept equal, adults are more effective than peers. Learning and Instruction, 44, p. 22–30. doi: 10.1016/j.learninstruc.2016.02.004

Hoogerheide, V., Van Wermeskerken, M., Van Nassau, H. & Van Gog, T. (2017). Model-observer similarity and task-appropriateness in learning from video modeling examples: Do model and student gender affect test performance, self-efficacy, and perceived competence? Computers in Human Behavior (in press). doi: 10.1016/j.chb.2017.11.012