Dit is een repost van Wilfred Rubens.

Steve Bambury heeft de tien, in zijn ogen belangrijkste, voordelen van virtual reality (VR) voor onderwijs en opleiden op een rij gezet. In deze bijdrage bespreek ik ze, mede op basis van mijn eigen ervaringen.

1. Het faciliteren van wereldwijde teleportatie

VR doorbreekt geografische grenzen doorbreekt. Je kunt virtueel plaatsen bezoeken die je normaliter niet kunt bezoeken. Omdat ze duizenden kilometer ver van je afliggen (zoals de opera van Sidney of de Maan), of onder water (de bodem van een oceaan). Bambury merkt op dat je dit effect al met zeer eenvoudige toepassingen kunt bereiken (Google Earth VR).

2. Het tijdmachine effect

Je kunt VR integreren in het geschiedenisonderwijs. Lerenden kunnen in tijd reizen en geschiedenis uit de eerste hand kunnen ervaren. Dankzij VR kun je de muren van de tijd afbreken, meent Bambury. Hij gebruikt wat overdreven taalgebruik, maar ik moet zeggen dat ik erg onder de indruk ben van een bezoek aan het Anne Frankhuis van 1943, een bezoek aan het oude Athene, of van een reis naar de Maan met een oude Apollo.

3. Gecontextualiseerd leren

Je kunt voorwerpen of gebouwen binnen de originele context bestuderen. Bijvoorbeeld een monument of een operatie. Persoonlijk mis ik daarbij weleens interactiemogelijkheden (bijvoorbeeld bij het Martin Luther King-monument).

4. Multi-zintuiglijke ervaringen hebben

Je kunt bij VR ook kinesthetische ervaringen toepassen. Dus binnen een ruimte je bewegen en elementen manipuleren. Bambury verwijst daarbij naar Hold The World, waar je fossielen manipuleert en waarbij Sir David Attenborough je helpt om meer te begrijpen over het onderwerp. Ik heb zelf ooit op een virtueel booreiland een machine in elkaar gezet. Daarbij moest ik gebruik maken van twee controllers. Persoonlijk noem ik dat geen ‘multi-zintuigelijke ervaring’ omdat het verschil met het echt in elkaar zetten van een machine heel groot is. Ik verwacht echter juist ten aanzien van dit aspect van VR veel progressie.

5. Uitzonderlijke vermogens hebben

Binnen een VR-omgeving kun je dingen doen, waar je normaliter niet toe in staat bent. Zoals het optillen van een auto boven je hoofd of het bekijken van een motor van binnen. Je kunt bijvoorbeeld ook door slagaders bewegen, al is dat eigenlijk ook een voorbeeld van teleportatie. Volgens de auteur stelt VR ons in staat om de wetten van de natuurkunde te doorbreken. Dit leidt tot nieuwe leermogelijkheden. Daarnaast ben je ook in staat bepaalde handelingen rond taken te versnellen zodat je meer tijd hebt voor herhaling of extra leerervaringen. Ik vind dit laatste echt meerwaarde hebben

6. Actieve Autonomie

Je bent als lerende ‘eigenaar’ van de leerervaring. Je hebt veel autonomie over hoe je met de VR-omgeving om wilt gaan. Je kunt zelf bepalen waar je naar wilt kijken, en je kunt keuzes maken wat betreft de leerervaringen die je wilt hebben. Volgordes liggen vaak niet vast. Bambury noemt onder meer als voorbeeld de Titanic VR waarmee je het befaamde wrak kunt verkennen. Dit impliceert dat lerenden virtuele ruimtes kunnen verkennen, zonder “bij de groep te moeten blijven”. Mijn ervaring is dat VR-omgevingen lang niet altijd deze keuzemogelijkheden bevatten. Ik heb bijvoorbeeld eens een VR-kasteel bezocht waarbij ik per scene één keuzemogelijkheid had. Het komt ook voor dat je je rot zoekt naar de opties. Tenslotte kun je goede redenen hebben om lerenden “bij de groep te laten blijven”. Bijvoorbeeld als je lerenden gezamenlijk wilt laten discussiëren over een bepaalde scene.

7. Bemiddelaar op het gebied van empathie (“Empathy Agent“)

Bambury is er vast van overtuigd dat VR kan worden gebruikt om empathie te bevorderen. Een voorbeeld is een virtueel bezoek aan een vluchtelingenkamp. Dit voorbeeld wordt vaak genoemd. Ik kan in de gauwigheid geen onderzoek vinden waaruit blijkt dat dit effect daadwerkelijk optreedt. En als het optreedt, is dan ook sprake van blijvende of tijdelijke empathie? Wellicht dat notoire tegenstanders van een meer humaan vluchtelingenbeleid ook ervan overtuigd zijn dat de beelden gemanipuleerd zijn. Dit speelde bijvoorbeeld bij de foto van de overleden Syrische peuter die was aangespoeld op de Griekse kust.

Yale-professor Paul Bloom oordeelt zelfs negatief over empathie. Het zou bevooroordeeld zijn om dat we vooral empathie voelen voor mensen in onze eigen sociale groep. Het richt zich op één persoon en op korte termijn keuzes, stelt hij. Het zijn juist autoritaire leiders en dictators die empathische argumenten gebruiken. Food for thought.

8. Virtuele repetiti

Je kunt VR gebruiken om te oefenen en vaardigheden aan te scherpen, waarbij je gerust fouten kunt maken zonder bang te zijn voor de consequenties (zoals angst voor een mislukking of gezichtsverlies). Hierdoor kunnen lerenden in een veilige leeromgeving vertrouwen op bouwen. Je kunt bijvoorbeeld leren presenteren in neen VR omgeving. Of in authentieke contexten (zoals een trein of restaurant) een taal oefenen. Onderzoek zal moeten laten zien of je inderdaad op een leerzame en efficiënte manier binnen VR kunt oefenen, ook in vergelijking met andere (digitale) leersituaties.

9. Gefocust onderdompelen binnen een leeromgeving

Als je een headset op hebt, waarin geluid vaak is ingebouwd of waarbij een losse koptelefoon wordt gebruikt, dan ben je veel minder afgeleid in vergelijking met leren via een laptop, tablet of in de fysieke omgeving. Dit is vooral gunstig voor lerenden die snel zijn afgeleid. Binnen een VR-omgeving ben je meer gefocust. Volgens Bambury impliceert het meeslepende karakter van VR dat lerenden letterlijk worden overspoeld met leren, en dat zij daardoor informatie ook beter onthouden. Ik heb inderdaad ook aan den lijve ervaren dat je het gevoel van tijd en plaats kwijt kunt raken binnen een VR-omgeving. Het is overigens afhankelijk van de didactische kwaliteit van de betreffende omgeving of je er veel van leert. Van focus alleen, leer je niet.

Zie ook Onthouden we informatie beter dankzij virtual reality? en Leidt virtual reality ertoe dat we dingen beter onthouden?.

10. Aanwezigheid op afstand

Ik heb bij 4. voorspeld dat we meer gaan zien van multi-zintuigelijke ervaringen. Steve Bambury denkt niet geheel ten onrechte dat we ook meer toepassingen van VR zullen zien waarbij lerenden in contact kunnen komen met andere lerenden. Hij denkt zelfs dat we via VR lezingen van docenten over de hele wereld bij kunnen worden. Persoonlijk krijg ik daarbij de associatie van de hoorcollegezalen die onderwijsinstellingen jaren geleden in Second Life gingen nabootsen. Dat was geen succes. Ik zie meer heil in het gezamenlijk bestuderen van onmogelijk te bezoeken plekken en contexten, of het samen werken aan bepaalde vaardigheden.